نگاه جان بولتون به افغانستان پس از امریکا: خروج شتاب‌زده اشتباه استراتیژیک بود

طارق قاسمی

جان بولتون مشاور امنیت ملی دولت ترامپ اخیراً در مصاحبه‌ای نسبت به موضوع خروج امریکا از افغانستان، حاکمیت یک‌ساله طالبان، توافق‌نامه دوحه، القاعده، داعش و تهدیدهای ناشی از افغانستان برای امنیت ملی امریکا و متحدانش پرداخته است.

این مصاحبه نسبتاً طولانی را شنیدم، آقای بولتون در آن مسایل جدی را به بحث گرفته و دیدگاه‌هایش را در باره آن مطرح کرده است که از نگاه راهبردی و توجه به مسایل افغانستان، تحولات آینده در این کشور و همچنان نقش دولت ترامپ و بایدن در قبال وضعیت حاکم بر افغانستان از یک جهت و موضوع تهدیدهای تروریستی منبعث از افغانستان برای جهان و امریکا از جانب دیگر اهمیت فوق‌العاده دارد.

اما چند موضوع که در مصاحبه روی آن بحث شده، در سخنان و اظهارات جان بولتون برجسته است که باید به آن پرداخته شود تا گرهی از کورگره مسایل افغانستان، خروج شتاب‌زده امریکا از این کشور و مبحث تروریزم لانه کرده در افغانستان باز شود.

در این مصاحبه، موضوع توافق‌ دوحه، همسویی نانوشته میان دولت‌های ترامپ و بایدن در موضوع خروج از افغانستان، دور زدن دولت مشروع افغانستان از سوی امریکا، درهم تنیدگی القاعده و طالبان، خلای اطلاعاتی سی آی ای و کارنامه یک ساله طالبان از دید جان بولتون مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ بررسی شده است.

توافق‌نامه دوحه:

جان بولتون به این باور است که توافق‌ دوحه از اساس اشتباه بود؛ زیرا دولت افغانستان را دور زده و همان موضوعی را به طالبان هدیه داد که آن‌ها می‌خواستند و به خاطر آن جنگ داشتند، خروج کامل. او در این خصوص می‌گوید که توافق دوحه اشتباه ترامپ بود چون موضوع خروج کامل از افغانستان خواسته اصلی طالبان بود و ترامپ بر خلاف هشدارهای نهادهای اطلاعاتی و پنتاگون به طالبان وعده داد که کامل خارج می‌شود. ترامپ به خروج مشروط باور نداشت.

همسویی ترامپ و بایدن:

از دید جان بولتون، چه ترامپ دوباره انتخاب می‌شد و چه اکنون که بایدن وارد کاخ سفید شده است، به هر حال امریکا از افغانستان خارج می‌شد؛ چرا که همسویی نانوشته‌ای میان بایدن و ترامپ در مسئله خروج وجود دارد. بولتون می‌گوید جو بایدن از زمانی که معاون اوباما بود طرف‌دار خروج از افغاستان بود و اکنون که به کاخ سفید راه یافته، به ویژه که تقصیر خروج نیز به گردن ترامپ می‌افتد، به تعهدات دولت قبل از خود پابند ماند.

بولتون به عنوان کسی که مشاور امنیت ملی ترامپ بوده و به خوبی از آنچه می‌گذشت آگاهی دارد، می‌گوید که از اول همه در کاخ سفید می‌دانستند که طالبان تغییر نکرده‌اند، اما مقامات به هشدارهای اطلاعاتی توجه نمی‌کردند و می‌خواستند در سطح جامعه امریکا دستاوردی داشته باشند.

بولتون توافق دوحه را با طالبان به دو دلیل اشتباه می‌داند:

1-  مذاکره فقط با طالبان بدون مشارکت دولت افغانستان صورت می‌گرفت.

2-   مذاکره با طالبان در نفس خود اشتباه بود؛ چون آن‌ها خود را به تعهداتی که قبول نداشتند آماده نشان. می‌دادند. ما این را از دیر زمانی می‌دانستیم، اما ترامپ این را به عنوان یک بهانه برای خروج می‌دانست

بولتون در باره حکومت طالبان می‌گوید: فکر می‌کنم طالبان توانایی پیشبرد یک حکومت عصری را ندارند، اقتصاد در یک آشفتگی کامل قرار داشته و طالبان تمام تعهدات‌شان را در برابر حقوق بشر به ویژه حقوق زنان و دختران نقض کرده‌اند، آن‌ها دقیقاً به وضعیت حاکمیت نخست شان در دهه نود بر می‌گردند. آن‌ها همچنان توافقنامه ندادن پناه به هراس‌افکنان خارجی را نقض کرده‌اند و ما دیدیم که الظواهری در کابل کشته شد و حالا القاعده در میان طالبان رخنه کرده است.

مشاور امنیت ملی ترامپ «تغییر» طالبان را یک موضوع «اغفال کننده» می‌خواند و می‌گوید که ما(امریکایی‌ها) خیال پردازی می‌کردیم.

اما موضوع بسیار جالبی که جان بولتون به آن اعتراف می‌کند، این است که هیچگاه فکر نمی‌کرده که امریکا واقعاً افغانستان را ترک کند.

او اما کارنامه بیست ساله امریکا را در افغانستان موفق می‌داند و تاکید می‌کند: ما برای 20 سال گروه تروریستی مثل طالبان، القاعده، شاخه خراسان داعش و دیگر گروه‌ها را از حمله بالای امریکا و دیگر کشورها باز داشتیم. مسایل زیادی بود که می‌توانست بهتر باشد، حضور امریکا، روابط با حکومت افغانستان و اوضاع مردم.

با بررسی اظهارات جان بولتون در خصوص نوع رابطه طالبان با القاعده، گزارش‌های سازمان‌های اطلاعاتی امریکا و شیوه حکومت داری طالبان به این نتیجه محتوم می‌رسیم که قطعاً افغانستان در آینده برای امریکا و غرب دردسرساز خواهد شد؛ زیرا بولتون به عنوان کسی که در جریان امور قرار داشت/دارد، صراحتاً نهادهای اطلاعاتی امریکا را به دروغ‌گویی و ناتوانی متهم می‌کند و تاکید دارد که موضوع مورد ادعای آن‌ها مبنی بر عدم توانایی القاعده و داعش در هدف قرار دادن امریکا و منافعش از افغانستان، مورد تحقیق نهادهایی مثل کانگرس قرار می‌گیرد و راستی آزمایی می‌شود.

از مصاحبه او این برداشت کلی حاصل می‌شود که به قول یک مقام اسبق وزارت دفاع امریکا، واشنگتن با خروج از افغانستان بزرگترین اشتباه استراتیژیک خود را در سیاست خارجی مرتکب شده است.