عاشورا در سایه تروریزم خلافت و فشار امارت!

طارق قاسمی

عاشورا شاید اصلی‌ترین نماد تشیع باشد که هویت مذهبی و دینی این طیف با آن تعریف می‌شود، قوام می‌یابد و در امتداد تاریخ حضور خود را اعلام می‌دارد. عاشورا و تشیع دو مقوله در هم تنیده و جدایی ناپذیر است؛ زیرا در عاشورا است که شیعه مظلومیت تاریخی خود را بازتعریف می‌کند و هستی و وجود خود را در پهنه هستی فریاد می‌زند. از این رهگذر، اگر از تشیع عزاداری عاشورا جدا شود، شاید جایگزینی برای آن در جهان و جهان‌بینی تشیع در جهت تعریف هستی خویش یافت نشود.

بنا بر این، عزاداری عاشورا و پرداختن و تجلیل از این ایام برای اهل تشیع مبدل به هسته اصلی وجود و مسئله حیثیتی شده و امکان ندارد که از هویت تشیع عزاداری عاشورا را جدا بسازیم.

هرچند عاشورا و پرداختن به آن در جوامع مختلف شیعه تفاوت‌هایی دارد، اما هسته و دال مرکزی آن بر این محور می‌چرخد که مظلومیت امام حسین و یارانش در کربلا کنایتی از مظلومیت شیعه در طول تاریخ اسلام است.

در افغانستان این مسئله در مراحل و مواقع مختلف تاریخی بسامدهای متفاوت را تجربه کرده، گاه بسیار پر رنگ بوده و زمانی به پستوها رانده شده است؛ چنانچه در تاریخ دیده می‌شود که تا همین چند دهه پیش، شیعه بودن و انجام مناسک مذهبی آن‌ها نوعی تابو بود و باید در خفا صورت می‌گرفت.

در دو دهه پسین اما با باز شدن فضای سیاسی شیعیان نیز بر انجام مناسک مذهبی خود قادر شده و توانستند عرصه را به خوبی پر کنند. در این دوره زمانی عزاداری عاشورا و تجلیل از محرم در واقع افزون بر پیوند‌ها و بارهای عاطفی و مذهبی، بار مسئله سیاسی شیعه را نیز به دوش گرفته و در این راستا مبدل به کانال اصلی نمایش وجود و قدرت جامعه تشیع در افغانستان شد. از همین جهت نیز بود که این مسئله توجه تروریزم افراطی مبتنی بر خوانش رادیکال از مسایل مذهبی را در طیف مقابل جذب کرده و برای نشان دادن ضرب شست مورد حملات خونین تروریستی قرار گرفت.

در سالیان پسین میزان حضور شیعیان در عزاداری عاشورا در جاده‌ها و اماکن عمومی با افزایش حملات تروریستی نسبت مستقیم داشته و هر قدر شیعیان بر حضور در جاده‌ها پافشاری کردند، تروریزم (تفاوت نمی‌کند که داعشی باشد یا غیر…) نیز بر حملاتش افزود.

پس از سقوط جمهوریت اما قضیه پیچیده تر شده است؛ زیرا اکنون شیعیان باید در دو جبهه مبارزه کنند؛ حملات خونین و تروریستی داعش و فشارهای سیاسی و اجتماعی و مذهبی حاکمیت که دشمنی با شیعیان را نیز در کارنامه خود دارد.

از این رو، مراسم عاشورای امسال خلاف دوره جمهوریت افزون بر سایه ترس خلاف داعشی، زیر فشارهای امارت نیز قرار داشت و سبب شد که شیعیان پس از دو دهه آزادی نسبی که در افغانستان داشتند، نتوانند به گونه دلخواه مراسم عاشورا را برگزار کنند و سایه سنگین تروریزم خلافت داعشی و فشارهای حد اکثری امارت طالبان بر جامعه تشیع شدیداً حس می‌شد.